බුදු පියාණන් වහන්සේ දේශනා කරල තියෙන්නෙ මෛත්‍රී භාවනාව ප්‍රධාන කර්මස්ථානය හැටියට…. ලෞකික මෛත්‍රී භාවනාවකුයි ආර්ය විනයේ මෛත්‍රී භාවනාවකුයි වෙනම තියන බව තමයි පැහැදිළිව පෙන්නල තියෙන්නෙ. “විවේක නිශ්‍රිත, විරාග නිශ්‍රිත, නිරෝධ නිශ්‍රිත, වොස්සග්ග පරිණාමී” මෛත්‍රී සහගත සප්ත බොජ්ඣංග වඩන්න කියලයි පෙන්නල තියෙන්නේ…. ඒක තමයි බුදු පියාණන් වහන්සේ දේශනා කළ මෛත්‍රී භාවනාව….
පටිච්ච සමුප්පාදය කියලා අපි දැනට භාවිතා කරන්නෙ මොකද්ද? මේ කියන කාරණා දෙකත් ඉතාම හොඳින් තේරුම්ගන්න ඕනෙ. මොකද මේ කාලෙ වෙනකොට “කුසළ මූල පටිච්ච සමුප්පාදය” කියලා එකක් තියෙනවද කියලවත් අහන්නෙ නෑ. ධර්මය තුළ තිබුණට ඒ සියල්ලම යටපත් වෙලා, පොත් වලට සීමා වෙලා තියෙනවා, ඒවා පිළිබඳව හැදෑරීමක් නැති නිසා හෝ අපිට අහන්න දේශනාවක් වශයෙන් වත් ලැබිලා නෑ.
“අවිජ්ජා පච්චයා පුඤ්ඤාභිසංඛාරා, අවිජ්ජා පච්චයා අපුඤ්ඤාභිසංඛාරා, අවිජ්ජා පච්චයා ආනෙඤ්ජාභිසංඛාරා” කියලා ඔහොමත් විග්‍රහ කරනවා. පාලියෙන් පෙන්නනකොට “තත්ත කතමා අවිජ්ජා පච්චයා සංඛාරා, පුඤ්ඤාභිසංඛාරා, අපුඤ්ඤාභිසංඛාරා, ආනෙඤ්ජාභිසංඛාරා අයං වුච්චති අවිජ්ජා පච්චයා සංඛාරා” කියලා එහෙමත් විග්‍රහ කරනවා. අන්න අවිජ්ජා පච්චයෙන් පුඤ්ඤාභිසංඛාර වෙනවයි කියපු තැන, පුඤ්ඤාභිසංඛාරයක් සිද්ධ වෙනවා නම් අලෝභ, අදෝස, අමෝහ කියන මේවා මුල් කරගෙන ඕනෙ.
“කැතයි, ගඳයි, පිළිකුලයි” කියලා සිහි කරනකොට ජරාවක්, ලෝක සම්මත ජරාවක් පිළිකුල් කරනකොට නිවන් දකිනවා නම්, මේ ලෝකයා නිරන්තරයෙන් කරන වැඩේ ඕකනෙ, ලෝකයා නිරන්තරයෙන් නිවන් දකිනවා, බුදුවරු පහලවෙන්න ඕනෙ නෑ. මේ ඇඟේ තියෙන කෑලි දැකලා “කැතයි, ගඳයි, පිළිකුලයි” කියනකොට ඒක නිවන් මඟ නම්, එහෙම නිවන් දකින්න පුලුවන් නම්, ඔප්පු කරන්න පුලුවන් වෙනවා අපිට, අනික් අයටත් නිවන් තියෙනවා.
කොච්චර කැත වුනත්, කොච්චර ගඳ වුනත්, කොච්චර පිළිකුල් වුනත්, ආස්වාදයට කැමති නිසා ලෝක සත්වයා මේ කැත, ගඳ, පිළිකුල ශරීරය පරිහරණය කරනවා….. ආසාවන් සිහි කරනකොට ආසාවන් නැතිවෙනවද? වැඩිවෙනවද? යම්කිසි ආශාවක් පුද්ගලයෙකුට ඇති වුනහම ඒ ආශාවම යළි යළි සිහි කළොත් “ආශාවක්, ආශාවක්” කියලා, ඒක වැඩිවෙනවා මිසක් අඩුවෙන්න පුලුවන්ද?
ඉතින් බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරපු යම් ධර්මයක් ඇත්නම්, ඒ ධර්මය අඩු-වැඩි කරන්න යන එක වටින්නෙ නෑ. අපේ බාසාවෙන් අපිට වැටහෙන දේ විග්‍රහ කරන්න පුලුවන්, හැබයි ඒ ධර්මයට අනුකූලව අපි කියනවා මිසක්, ඒ ධර්මයේ “මේක මෙහෙම දාන්න එපා, මෙහෙම කරන්න” කිවුවොත් ඒක හරියන්නෙ නෑ. …. ඕවගේ ඒවා අපිට කරන්න අයිතියක් නෑ. ඒ මහා අපරාධයක් වෙනවා, එහෙම කරන්න ගියොත් ඒක වැරදෙනවා; ධර්මානුකූල නෑ….. යම් කෙනෙක් ත්‍රිපිටක ධර්මයේ තියෙන දේවල්, ඒ ධර්මය විකෘති කරනවා නම්, කොතනින් කෙළවරක් වෙයිද කියන්න බෑ. හැබැයි අපි කියන කොයි දෙයක් හරි ඒ ධර්මයට එකඟ වෙන්න ඕනෙ. ධර්මයෙන් පෙන්නන්න ඕනෙ සාක්ෂි.
මුළ යහපත්, මැද යහපත්, අග යහපත් අර්ථ සහිත වූ, ව්‍යංජන සහිත වූ, සර්වාකාරයෙන් පරිපූර්ණ දහමක් බුදු පියාණන් වහන්සේ දේශනා කරලා තිබ්බා නම්, ඒ දහම ඒ විදිහට ම නම් හඬ නැඟුවේ, ඒ විදිහට ම නම් ප්‍රකාශ කළේ, ඒ විදිහට ම නම් පද වෙන් කළේ, ඒ විදිහට ම නම් භාවිතා කළේ, ඒ විදිහෙම ප්‍රතිඵලයක් මතුවෙන්න ඕනෙ.
