පටිභාන කවි යනු දහම් සමාධියකින් යමක් අරමුණු කළ විට ඒ සම්බන්ධ තොරතුරු සහිතව මනෝමයෙන් ගෙතී එමින්, ශ්‍රාවක පිරිසගේ රාගාදී කෙළෙස් සිඳලීම පිණිස උපකාරී වන, භාවනා කමටහනක් බඳු, ගණ, තිථි, අක්ෂර නිවැරදිව ගැලපී එන කවි පදයි.
පටිභාන කවි උත්සාහයෙන් ගොතා කියන්නාවූ හිටිවන කවි වලින් වෙනස් වන්නේ එබැවිනි.
පටිභාන කාව්‍යමය හැකියාව සසර පාරමී බලයෙන් විවිධ මහ රහතුන් වහන්සේලාටද තිබී ඇති බව ත්‍රිපිටකයේ සමහර දේශනා වලදී උන්වහන්සේලා තථාගතයන් වහන්සේගේ ගුණ කවි දහස් ගණනින් ගායනා කරමින් වර්ණනා කර ඇති අවස්ථාවන් අධ්‍යයනය කරන විට පෙනේ.
“මගෙන් වදින හුළං පොදක් වේවා අනෙකෙකුට කරදරයක් නොවේවා!” කියන්නාවූ අධිෂ්ඨානයන් තබාගෙන ශාන්තව, නිසංසලව මේ උතුම් වූ කර්මස්ථානයට සවන් දීලා, ඉන්ට බලාපොරොත්තුවෙන්ට. සවන් දීමෙන් “පරතෝඝෝෂක ප්‍රත්‍යය” ලැබෙනවා. “කළ්‍යාණ මිත්‍ර සම්පත්තිය” නිසා ධර්මාවබෝධය ලැබෙන ඒ දහම් කාණ්ඩය ශ්‍රවණය කරන්නට ලැබෙනවා. “නුවණින් මෙනෙහි කිරීම” මේ පිංවතුන් සතු වැඩක්. “අනුකූල ප්‍රතිපත්තිය” ට ගැබ් වෙලයි, අනුකූල ප්‍රතිපත්තියෙ පිහිටලයි දැන් ඉන්නෙ. එහෙනම් සතර සෝතාපන්න අංග සම්පූර්ණ වෙලා තියෙන්නෙ.
“තමන්ගෙන් වදින්නාවූ හුළං පොදක් වේවා කිසිවෙකුට කරදරයක්, හිංසාවක් පිණිස නොවේවා!” කියන්නාවූ අධිෂ්ඨානයන් තබාගෙන, “අද මේ දරන්නාවූ උත්සාහය, වීර්යය ඒකාන්තයෙන්ම නිවන් සාක්ෂාත් කරගන්නට හේතු වාසනා වෙත්වා! අනන්ත ලෝක සත්වයින්ටත් මේ ශාන්තිය, අමා ශාන්තිය එසේම ලැබෙත්වා!” කියන්නාවූ අධිෂ්ඨානයෙන් සාධුකාරයක් දෙන්ට! නිහඬව, දෑත් පහසු විදිහට තියාගෙන, නෙත් අඩවන් කරගෙන භාවනා කරන්න.
යහපත පතා මුනි රජිඳුන් එම දානේ
සදහම් ගුණය දෙවමින් යහපත මානේ
යම් දා විසාලා යන පුර එම තානේ
රෝ බිය දුරු කරපු හැටි සිහිවනු ඕනේ
දෙවු බඹ පිරිස් සහ සැම ලොව තුළ ඉන්නා
සැම මහ පිරිස ඒවා ගුණ දකිමින්නා
පවතින දුක් ද දුරුකර සෙත ගෙන දෙන්නා
මහ මුණි රජානන් අනුහස පවසන්නා
